5 maart

Onlangs ontmoette ik een Hindoe-vrouw die me vertelde dat ze uitkeek naar de vastentijd. Ze was geen christen maar had een grote liefde voor moeder Maria en Jezus. De vasten houden was in haar beleving een prachtige mogelijkheid om tot persoonlijke vernieuwing te komen en tot een verdieping van haar devotie. In haar begrip van dit seizoen ontbrak op verfrissende wijze iedere onderdrukkende zin van boetedoening of schuld over zonde.
De essentiële beginselen van het vasten drukken een basale menselijke intuïtie uit van de behoefte aan vereenvoudiging, matiging en zuivering. Een deel van ons zoekt natuurlijk naar verwerven, opsparen en bezitten. Maar zodra onze rompslomp en onze bezittingen een bepaald niveau bereiken, beginnen we ze verstikkend te vinden en proberen we er van los te komen. Dan begint de strijd. We willen arm en eenvoudig worden. Maar nu nog niet! We lezen enthousiast over de staat van armoede en eenvoud. We bekijken films en beluisteren lezingen erover. We doen er misschien zelfs een promotie-onderzoek naar. En tegelijk gaan we door met verwerven en opsparen. En zelfs ons geestelijke leven wordt een ander aspect van deze cultus van verlangen.
De Hindoe-vrouw herinnert ons eraan dat het goed is om eenvoudigweg ons instinct te vieren en te gehoorzamen, namelijk ons instinct om onszelf te ontnemen wat we hebben, maar niet langer nodig hebben. Vasten – of de moderne equivalent ervan: afslanken – is een middel om dit te doen. Zelfs terwijl we ons nog heimelijk vastklampen aan datgene wat we proberen los te laten. Wat in de beoefening van belang is, is niet de perfectie van onze inspanningen of onze zelfbeoordeling, maar onze motivatie. In afslanken is onze motivatie waarschijnlijk ons zelfbeeld: wat voel ik als ik mezelf in de spiegel zie of wat denken anderen wanneer ze me zien. Bij vasten is de motivatie niet hoe we eruit zien of ons voelen, maar de mate waarin we de illusies die om onze egocentriciteit rondwervelen, hebben afgeworpen. In het vasten ligt onze focus op wat we nooit objectief kunnen zien: ons ware zelf. (We richten ons niet op de zichtbare dingen maar op de onzichtbare, want de zichtbare dingen zijn tijdelijk, de onzichtbare eeuwig. 2 Cor. 4:18)
Wat is er zo bijzonder aan deze veertig dagen? Het is toch de bedoeling dat we dit elke dag doen? Ja, en dat is waarom St. Benedictus zegt dat het leven van de monnik (= de mediteerder) een voortdurend vasten is. We moeten onze huizen het hele jaar schoonhouden, maar in de lente geven we ze een grote schoonmaak en daar voelen we ons goed door, ook al is het een inspanning.
Wat had Jezus aan het eind van zijn veertig dagen vastentijd bereikt? (wij vinden het in onze tijd moeilijk iets te doen zonder te denken dat we iets bereiken). Hij had honger, dat was begrijpelijk. Hij was in staat échte, geen valse vertroosting te ontvangen. En bovenal was Hij in staat zonder een seconde van twijfel of vertraging het verschil te zien tussen illusie en realiteit.