meditatief 217

DE WOESTIJNVADERS EN DE STILTE
Er worden sterke verhalen verteld over het zwijgen van de woestijnvaders in Egypte. Van abba Pambon horen we dat hij soms wel drie maanden nadenkt over een vraag, voordat hij antwoord durft te geven. Eerder is hij er niet zeker van dat hij de vraag goed begrepen heeft. Van abba Agathon vertelt men dat hij drie jaar lang met een kiezelsteen in de mond heeft rondgelopen, om zich te oefenen in de kunst van het zwijgen. En van abba Theon zeggen ze dat hij het heeft opgebracht om maar liefst dertig jaar te zwijgen. In de woestijn kan de stilte lang duren, in sommige gevallen wel drie maanden, drie jaar of zelfs drie keer tien jaar.

De stilte wordt intens geoefend. De stilte is echter geen doel op zich: ze wordt gezien als een voorwaarde voor religieuze groei. Zo zegt abba Poimen: 'als je de stilte beoefent, vind je rust waar je ook maar woont.' Het zwijgen (siôpè) staat in dienst van een ander ideaal, de inkeer, rust en innerlijke vrede (hèsychia).

Hoe kan dat begrip hèsychia van de woestijnvaders worden omschreven? Zo eenvoudig als het is om siôpè in het Nederlands te vertalen met stil zijn, niets zeggen, zwijgen, zo moeilijk is het om een precieze en beknopte vertaling te vinden van hèsychia, een van de sleutelbegrippen van de spiritualiteit van de woestijnvaders. Men moet eigenlijk een proces beschrijven dat achter dit begrip schuilgaat: zich terugtrekken, de eenzaamheid zoeken, ruimte maken, de stilte beoefenen, zich inkeren, zich leeg maken, rust en vrede vinden. Uiterlijke rust is nodig om tot innerlijke rust te komen. Hèsychia is een vaardigheid, oefening en houding, ja zelfs een lichaamshouding (het woord lijkt verwant te zijn met hèsthai, zitten). Hoe hèsychia kan worden beoefend en vormgegeven, wordt in tal van uitspraken van woestijnvaders uitgelegd en toegelicht. Hèsychia is een centraal element in hun levenswijze, om niet te zeggen dat hèsychia zelf hun levenswijze is. Hèsychia is de zoektocht naar werkelijke rust en vrede, het is in de woestijn de weg die tot God voert. Hèsychia is een bewustzijn van Gods nabijheid, een bewustzijn dat stilte afdwingt. Zonder stilte kan men niet gaan op de weg die tot God voert, kan men niet in Gods nabijheid treden. De stilte van de woestijnvaders is ook vandaag de dag nog een bijzonder getuigenis van die nabijheid van God.

---